اشاره‌:     

اتحادیه‌ی جهانی علمای مسلمانان، چندی پیش، فتوایی مبنی بر «مشارکت در انتخابات به‌ عنوان تکلیفی شرعی و ضرورتی مدنی» صادر نمود و از همه‌ی تونسی‌ها و مصری‌ها درخواست کرد که در انتخابات روزهای آینده و تضمین موفقیت آن مشارکت قوی و فعال داشته باشند و بدانند که رأی آنان امانتی است که باید به اهل آن برگردانده شود. همچنانکه‌ می‌دانیم امروز سه‌شنبه 3 مهرماه‌1390 مصادف با 25 اکتبر 2011،‌ نتایج نخستین انتخابات پس از بهار عربی در تونس اعلام می‌شود. 

 متن بیانیه

الحمدُ لله رب العالمين، والصلاةُ والسّلام على المبعوث رحمة للعالمين، وعلى سائر إخوانه من الأنبياء والمرسلين، ومَن اتَّبعهم بإحسان إلى يوم الدّين.

اکنون که خداوند متعال بر تعدادی از کشورهای عربی منت نهاده تا ساحتشان را از لوث وجود نظام‌های فساد و استبداد از راه انقلابهای خروشان و مسالمت‌آمیزی پاک کنند که [این حرکت] از تونس سرسبز آغاز شد و به مصر کنانه و لیبی مختار، یمن سعید و سوریه در شام مبارک رسید، اینک زمان چیدن میوه‌های این جنبشها به سود میهن و ملت فرا رسیده و در تونس از چند ماه پیش و در مصر از ایامی پیش مردم آمادگی و مقدمه‌چینیها برای برگزاری انتخابات مجلس نمایندگان را آغاز کرده اند. آنان این بار با آزادی کامل نمایندگان خویش را به نهادهای قانونگذاری کشور خواهند فرستاد تا کشورشان از مرحله‌ی دشوار و پرخطر انتقالی که اداره‌ی کشورها در پرتو آن عاری از هرگونه مشروعیت مردمی غیر از مشروعیت توافقی بوده و به دور از گردنه‌ای نفس‌گیر و بحرانهای خطرناک نبوده، عبور کند. از خداوند متعال خواستاریم که از این دو ملت پشتیبانی کند تا به سلامت به ساحل آرامش برسند و بتوانند جشن انقلابشان را با انتخاب رهبران و نمایندگان تازه‌ای کامل کنند که به امر پروردگار هرگز همچون پیشینیان مستبد خود در دهه‌ی طولانی گذشته با زور و ظلم و جور بر مردم حکومت نخواهند کرد.     

 بدین مناسبت و در این مرحله‌ی تاریخی امت اسلامی که به گمان ما نقطه‌ی تحولی به سمت آینده‌ای درخشان و -به اذن خدا- بازیابی جایگاه و پایگاه درخشان تمدنی سابق است، بر هر اهل علم و تخصصی واجب می‌شود که موضع صریح شرع اسلام را در قبال این ایستگاه‌های انتخاباتی تبیین نماید به ویژه در سایه‌ی ضعف و سردرگمی بزرگی که عموم مسلمانان در تطبیق شرع با مسائل سیاسی روز به آن دچارند و می‌بینیم که چگونه برخی افراد بدون استناد به اصلی علمی و دلیلی شرعی بی محابا فتواهای آنچنانی صادر می‌کنند و متوجه نیستند که در مسأله‌ای فتوا داده و تصمیم می‌گیرند که به شأن عمومی و فراگیر امت مربوط است و چه بسا که این فتواها بسترساز خطراتی بزرگ و مفسده ای عظیم شوند.  

با توجه به اهمیت موضوع و در برابر چنین مسؤولیت خطیری، به عنوان اعضای اتحادیه‌ی جهانی علمای مسلمانان اعلام موضع شرعی در قبال مرحله‌های انتخاباتی آتی را با استناد به کتاب خداوند متعال وسنت پیامبر برگزیده‌اش (ص) و آرای پیشوایان و دانشمندان امت، بر خود واجب می‌دانیم و در این راه از خداوند -سبحانه و تعالی- مسألت می‌داریم که ما را به مسیر راست و درست هدایت رهنمون فرماید.   

 در این راستا رأی این اتحادیه به ترتیب زیر اعلام می‌گردد: 

1-تأکید اتحادیه -چنانکه قبلاً اشاره کردیم – بر این است که مسأله انتخابات داخل در حوزه‌ی سیاست شرعی مبنی بر فقه مصالح و مفاسد و مقایسات و مآلات و فقه سد ذریعه منجر به مفسده و فتح وسایل منجر به مصلحت و نیز جزء فقه اولویات بوده و علاوه بر اینها از قضایای مستحدثه به شمار می‌رود.

2-اسلام در نصوص قطعی وحی قرآن و سنت، شیوه‌ی انتخاب حاکم برای مسلمانان را مشخص ننموده و این امر را به اجتهاد برحسب مقتضای احوال مردم و شرایط زندگی‌شان واگذاشته است؛ اما در عین حال ویژگیهای حاکم و نحوه‌ی حکومت کردن را مقیّد به پاره‌ای قیود و اصول اساسی مانند اصل وجوب عدالت، ادای امانات و وجوب شورا و بیعت کرده است که مورد اخیر مشخصاً به معنای وجوب حصول رضایت عموم مسلمانان از فرد حاکم و نحوه‌ی حکومتگری اوست. 

خداوند متعال می‌فرماید: « إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا» (نساء:58) (خدا به شما فرمان می‌دهد که سپرده‌ها را به صاحبان آنها رد کنید و چون میان مردم داوری می‌کنید، به عدالت داوری کنید در حقیقت نیکو چیزی است که خداوند شما را بدان پند می‌دهد خدا شنوای بیناست) و در آیات مکی می‌فرماید: «وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ» (شورى:38) «و کارشان در میانشان مشورت است»، و در آیات مدني می‌فرماید: «وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِين» (آل عمران: 159) «و در کارها با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن زیرا خداوند توکل کنندگان را دوست می‌دارد» علاوه بر این، یکی از اموری که دانشمندان اسلامی و فقهای سیاست شرعی از دیرباز بدان پرداختثاند، مسأله‌ی «اهل حل و عقد» یا جماعتی است که برای مشورت گرفتن انتخاب می‌شوند به طوری که این عده هر امری را حلال تشخیص دهند، آن‌را حلال اعلام می‌کنند و هر امری را جایز ندانند اصطلاحاً آن را عقد می‌کنند یعنی منع و متوقف می‌کنند. به طور نمونه می‌توان آن شش نفری را مثال آورد که سیدنا عمر(رض)، امر انتخاب خلیفه‌ی امت بعد از خودش را به آنان تفویض کرد. آن شش تن به مثابه‌ی اهل حل و عقد آن دوره‌ی امت بودند و کسی حق نداشت که از امر مورد توافق آنان، سرباز زند.   

در جوامع کوچک و کم‌جمعیت، مردم به آسانی می‌توانند اشخاص برجسته‌ای را که قابلیت هدایت و ریاست جامعه را دارند، تشخیص دهند اما هرچه تعداد افراد و شمار جمعیت بیشتر شود، امر تشخیص و انتخاب دشوارتر و پیچیده‌تر می‌شود و اینجاست که مردم به احکام و اجتهادات تازه‌تری نیاز پیدا می‌کنند. 

جهان امروز از خلال تجربیات عملی متنوع و متعارضش به این نتیجه رسیده است که درست‌ترین شیوه در انتخاب شوراها و اهل حل و عقد همان شیوه‌ی انتخاب کردن است و بهترین راه‌حل برای این منظور تقسیم کشور به حوزه‌های متعدد است به طوری که از هر حوزه بهترین نماینده با انتخاب مردم برگزیده شود و بدیهی است که بهترین نماینده هر حوزه، فردی خواهد بود که بیشترین رأی رأی‌دهندگان آن حوزه را کسب کند.

از این منظر انتخاب کردن تبدیل به یک تکلیف شرعی و فرض عینی برای هر شهروند قادر به رأی‌دادن می‌شود و اگر در این زمینه کوتاهی یا تساهلی صورت گیرد، کسانی برگزیده می‌شوند که شایستگی و اهلیت نداشته و تبدیل به بار گرانی بر دوش امت می‌شوند. 

لذا ما همواره گقته‌ایم: انتخاب کردن به فرد این فرصت را می‌دهد که نزدیکترین فرد به تحقق خیر و مصلحت جامعه را انتخاب کند و برای او نزد برادرانش هم تبلیغ بکند. بدین ترتیب انتخاب کردن به منزله‌ی «شهادت دادن» خواهد بود که اگر آن را به «قوی امین» قادر به ادای تکلیف بدهی، «شهادت حق» خواهد بود و در غیر این صورت مصداق «شهادت ناحق» (شهادة الزور) خواهد بود که قرآن کریم آن را قرین بت پرستی و پیامبر اکرم از بزرگ ترین گناهان کبیره‌اش دانسته است؛ در این خصوص خداوند متعال می‌فرماید: «فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ» (حج:30) «پس از پلیدی بتها دوری کنید و از گفتار باطل اجتناب ورزید» و پیامبر(ص) فرمودند: «آیا شما را از بزرگترین گناهان آگاه نکنم؟ گفتند چرا ای رسول خدا (ص)، پس رسول خدا برخی از آنها را بر شمرد تا به آنجا رسید که فرمود: و آگاه باشید که شهادت ناحق نیز و شهادت ناحق نیز و چندین بار دیگر این را تکرار کرد تا جاییکه اصحاب به رحم آمده و گفتند: کاش ساکت می‌شد.»

بر این اساس، انتخابات شکلی مقبول و به تعبیر صحیحتر عادلانه‌ترین و جامعترین شکلی است که شرایط بیعت و رضایت را با خود دارد؛ انتخابات در واقع عبارت است از انتخاب و توافق اکثریت امت بر سر یک شخص، حزب یا جمعیت تا امور آن امت را برای مدت معینی اداره کند. البته خود این مدت معین پیشتر توسط مؤسساتی تعریف می‌شود که آزادانه از طرف اکثریت مسلمانان انتخاب و منصوب شده‌اند.  

3-بر اساس آنچه گقته شد این اتحادیه، معتقد است که انتخابات در شرایط کنونی حاکم بر تونس و مصر برای هر مسلمان غیرتمند نسبت به دین، هویت و ملت خود نه -چنانکه به نظر برخی می‌رسد- واجب کفایی بلکه حکم یک واجب عینی را دارد. به دلیل اینکه عدم مشارکت شهروندان دین‌ورز تونسی و مصری در زمان کنونی، ممکن است خطرات بزرگی را برای آینده و هویت این دو کشور در پی داشته باشد به خصوص برای تونس که در طول نیم قرن گذشته شاهد مبارزه‌ی علنی هیأت حاکمه‌ی آن بر ضد اسلام و زبان عربی بوده و هنوز هم امیدوار است که بتواند برنامه‌های خود را البته این بار از طریق انتخابات ادامه دهد. بنابراین هر مسلمان متعهدی که سرانجام، اسلام و هویت اسلامی و عربی کشورش برای او مهم است، در صورت کوتاهی و عدم مشارکت در انتخابات هم گناهکار بوده و هم به دشمنان اسلام و هویت کشور این امکان را داده است تا بر سرنوشت کشور حاکم شوند. پس باید استقبال شما از حوزه‌های اخذ رأی به امر خدای متعال آخرین میخی باشد که بر تابوت غربگرایی و مبارزه با اسلام و فرهنگ عربی و اسلامی کوبیده می‌شود.

این اتحادیه، یک بار دیگر بر این مسأله تأکید می‌کند که فراخوانی مردم به مشارکت و انتخاب فرد اصلح، یکی از بهترین انواع جهاد و دعوتگری به سوی خدای متعال و یکی از مهمترین اسباب ایجاد امنیت، آسایش و توسعه‌ی تمدنی این امت است. 

دلیلی دیگر بر واجب بودن شرکت در انتخابات این است که رأی دادن، عین شهادت دادن و کتمان شهادت شرعاً حرام است و حتی ادای آن مادامیکه کتمانش مانع حق یا باعث ظلم و بروز مفسده ای شود، واجب می‌باشد چنانکه خداوند متعال می‌فرماید: «وَلَا تَكْتُمُوا الشَّهَادَةَ وَمَنْ يَكْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ» (بقرة: 283) «و شهادت را کتمان نکنید و هر که آن‌را کتمان کند قلبش گناهکار است و خداوند به آنچه انجام می‌دهید داناست»، و نیز خداوند متعال می‌فرماید: «وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهَادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُون» (بقرة 140)؛ «و کیست ستمکارتر از آن کس که شهادتی از خدا را در نزد خویش پوشیده دارد؟ و خدا از آنچه می‌کنید غافل نیست.» فرموده‌ی دیگر خداوند : «وَلَا يَأْبَ الشُّهَدَاءُ إِذَا مَا دُعُوا» (بقرة:282) «و چون گواهان احضار شوند نباید خودداری ورزند.» نیز دلالت بر حرمت کتمان شهادت دارد. احادیث صحیح متعددی هم در دسترس است که شهادت ناحق را حرام شمرده است. علاوه بر همه اینها اصل مشهور سد ذریعه، جلوگیری از بروز هر امر منجر به حرامی را با همه‌ی وسایل روا، واجب می‌داند. 

4-این اتحادیه، بر اهمیت خطیر این فرایند انتخاباتی تأکید نموده و از کلیه‌ی طیفها و همه‌ی شهروندان دعوت می‌کند که حساسیت شدیدی بر به ثمر رساندن موفقیت‌آمیز آن داشته باشند و در مقابل هر کسی که سعی در دست‌اندازی به آن و یا طرح مسائل حاشیه‌ای دارد تا در آن اخلال ایجاد کند بایستند. از مسؤولان امور کشور نیز خواستاریم که همه‌ی تدابیر و اقدامات لازم را برای برگزاری روان و طبیعی همراه با آرامش این انتخابات، اتخاذ کنند. از خداوند عز و جل نیز خواهانیم که کشور و مردمانش را در سایه‌ی حفظ و حمایت خود بگیرد. إنه سمیعٌ مجیبُ الدعاء.

 خداوند متعال باز می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ إِنْ يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيرًا فَاللَّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَى أَنْ تَعْدِلُوا وَإِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خبيرا» (نساء: 135) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید پیوسته به عدالت قیام کنید و برای خدا گواهی دهید؛ هرچند به زیان خودتان یا پدر و مادر و خویشاوندان شما باشد. اگر یکی از دو طرف دعوا توانگر یا نیازمند باشد، باز خداوند به ان دو از شما سزاوارتر است پس از پی هوس نروید که در نتیجه از حق عدول کنید. و اگر به انحراف گرایید یا اعراض نمایید، قطعاً خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.»

وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين

دوحه 21 ذي‌القعده‌ 1432هـ،  برابر 18 اكتبر 2011م

 دکتر علي قره داغي                 دکتر يوسف قرضاوي 

            دبیر کل                              رئيس اتحادیه